اندر احوالات انتقال بیمار از آی سی یو به منزل (۱)

این بار قصد دارم درباره ی موضوعی بنویسم و تجربیاتم را در مورد آن به اشتراک بگذارم که بار ها در موردش از من سوال شده است؛ در نتیجه لازم دیدم که در دو پست مستقل، شرح کاملی در باب این موضوع ارائه دهم و آن، تسهیلات و امکانات لازم جهت انتقال بیمار از آی سی یو به منزل است.

من در این زمینه، بغرنج ترین نمونه ی بیمار را که در موردش آگاهی دارم مد نظر قرار می دهم تا هیچ نکته ای ناگفته نماند؛ در نتیجه بیمار شما هرچقدر که دارای مشکلات کمتری باشد نکات کمتری از این مطلب شامل حالش خواهد بود. بیمار نمونه خودم هستم، در بدو ورودم از آی سی یو به منزل…

من بیماری بودم با ضایعه ی نخاعی در مهره های ۴ و ۵ گردن؛ با هوشیاری کامل. از گردن به پایین کاملا بدون حس و حرکت. قدرت بلع ضعیف که از طریق سوند معده (NG تیوب) تغذیه می شدم. دارای لوله ی تراکستومی و بعلت عدم توانایی در تنفس به دستگاه تنفس مصنوعی وصل بودم. عفونت شدید در ریه، بصورتی که در بیمارستان در اتاق ایزوله از من نگهداری می کردند. دارای زخم بستر خفیف و چند زخم باقی مانده از زمان تصادف که هنوز بهبود نیافته بودند.

با اینکه مرا از آی سی یو به منزل منتقل می کردند، ولی این اقدام منوط به آن بود که در منزل آی سی یویی برایم ایجاد کنند.

برای یک چنین بیماری وسایل زیر مورد نیاز است…

دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) – آمبوبگ – دستگاه ساکشن و متعلقاتش – پالس اکسیمتر – تخت بیمارستانی – ویلچر – پایه ی سرم – دشک مواج – و یک سری وسایل جنبی که در ادامه شرح خواهم داد…

دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور):

مهمترین و حیاتی ترین وسیله برای چنین بیماری دستگاه تنفس مصنوعی است. این دستگاه شامل خود دستگاه و پایه و شلنگ هایش، کمپرسور، و کپسول اکسیژن و مانومتر است (در بیمارستان ها سیستم اکسیژن مرکزی وجود دارد و به همین دلیل تنها خود دستگاه در معرض دید شما قرار می گیرد.)

آنطور که من دیده ام در اکثر بیمارستان ها از ونتیلاتورِ مارک بِنِت (Bennett) استفاده می شود (حداقل تا آن زمانی که من در بیمارستان بودم)؛ پس چون این دستگاه شناخته شده تر است، کار با آن آسان تر بوده و بهتر است که این مارک شناخته شده را که اکثرا به نحوه ی کار با آن آشنایی دارند تهیه کنید. دستگاهی که برای من خریداری کردند مارک تِما (Thema، مطمئن نیستم که املاء صحیحش این باشد.) بود و متاسفانه اکثر افراد از عملکرد آن شناختی نداشته و با تنظیمات آن مشکل داشتند.(البته بجز آقای پرستار و آقای دکتری که من را از دستگاه جدا کردند و یک پست از فرشته خویان به ایشان اختصاص یافته است.)

دستگاه ونتیلاتور را می توان از طریق مراکز کالای طب خریداری کرده و یا اجاره نمایید (دستکم این مراکز راهنمایی تان می کنند که دستگاه را از کجا خریداری کنید.) فقط حواستان را جمع کنید که متاسفانه، متاسفانه در این جور موارد زیاد سرتان کلاه می گذارند.

بگمانم تا زمانی که بیمار وابسته به دستگاه تنفسی باشد، هر چقدر هم که طول بکشد، بیمارستان نمی تواند همراهیانش را وادار کند که بیمار را ترخیص کنند. پس فقط در صورتی بیمارتان را ترخیص کنید که اولا دستگاهی مناسب با تمام متعلقاتش را فراهم کرده باشید و از آن مهمتر آنکه شخصی را بیابید که در زمینه ی سخت افزاری و نرم افزاری دستگاه متخصص بوده و در دسترس شما باشد. چون مثلا حتی اگر یک ثانیه برق برود کل تنظیمات دستگاه به هم می ریزد و بیمار بدون دستگاه می ماند تا شما با هزار منت، دقیقا با هزار منت، و با پرداخت مبلغی هنگفت یک نفر را بیابید تا دوباره آن را تنظیم کند. (خدا را شکر که پس از یکی دو بار تجربه ی این شرایط حساس، فرشتگانی بر ما نازل شدند و این دغدغه را برای همیشه از بین بردند.)

در هر صورت ضروری است که یک آمبوبگ همیشه در کنار بیمار باشد. آمبوبگ یک وسیله ی مکانیکی برای دادن تنفس مصنوعی بصورت دستی می باشد.

ونتیلاتور در کنار تخت بیمار بر روی یک پایه قرار می گیرد و از طریق یک شلنگ دو شاخه که در انتها به هم ادغام می شوند به تراک یا لوله ی تنفسی بیمار که بر روی گردنش در میان گودی دو ترقوه قرار داد وصل می شود و عمل دم و بازدم را برایش انجام می دهد. با جریان اکسیژن مرطوب و عمل دم و بازدم بتدریج در داخل شلنگ ها و مخزنی در پایین دستگاه آب جمع می شود که باید روزی یک بار تخلیه اش کنید. اگر فراموش کنید هم مهم نیست چون در صورت اشباء مایع و ایجاد اختلال در کار دستگاه، خود دستگاه بلافاصله آلارم می زند و اخطار می دهد. کلا هر گونه اشکالی که در کار دستگاه پیش بیاید و یا اگر ترشحات ریه ی بیمار آنقدر زیاد شده باشد که در اکسیژن رسانی اختلال ایجاد شود دستگاه آلارم خواهد زد.

بیماری که زیر دستگاه است و هیچ حرکتی نیز ندارد، بهتر است که هیچگاه تنها نماند. زیرا اگرچه دستگاه در صورت کوچکترین اختلال آلارم می زند و یا آنکه اگر برق برود سریع متوجه می شوید، ولی ممکن است که اتفاقات پیش بینی نشده و بی علامتی هم رخ بدهد. مثلا یک بار به فاصله ی زمانی اینکه مادرم رفتند برایم آب بیاورند، ناگهان سنسور دستگاه سوخت و خاموش شد و خدارا شکر که این اتفاق وقتی افتاد که مادر در راه برگشت به اتاق بودند و من فقط دو سه ثانیه در آن حالت ماندم.

متعلقات ونتیلاتور به قرار زیر است:

فیلتر هوا: یک جسم گرد و کوچک که ماهی یک بار عوض می شود. تعویض آن کار ساده ای است و خودتان می توانید انجام دهید.

کمپرسورِ هوا: دستگاهی است پر سر و صدا و سنگین و من حتی نمی دانم چه شکلی است، چون در اتاق دیگری دور از من حبسش کرده بودند و فکر کنم با یک سیم به ونتیلاتور وصل می شد. مکانیسم کارش را هم نمی دانم، فقط آنطور که از اسمش پیداست وظیفه اش متراکم کردن و فشرده ساختن هوا است. تنها خاطره ای که از آن دارم این است که با غرغر کردن های مداومش مغزم را می خورد. (کلا این دستگاه مغز بنی بشر تغذیه می فرمایند! مارها (شلنگ ها) بر دوش ونتیلاتور است، آنوقت کمپرسور مغز نوش جان می کند…)

کپسول اکسیژن و مانومتر: در بیمارستان ها سیستم اکسیژن مرکزی، تعبیه شده در دیوار وجود دارد و به همین دلیل است که شما در کنار ونتیلاتور کپسولی نمی بینید. ولی در منزل برای تامین اکسیژن ونتیلاتور، به کپسول نیاز دارید. کپسول اکسیژن به همراه وسیله ای به نام مانومتر، اکسیژن ورودی به دستگاه را تامین می کند. در واقع مانومتر دو کار انجام می دهد. اولا با درجه ای که بر روی آن قرار دارد می توان فشار اکسیژن ورودی به دستگاه را تنظیم نمود؛ و دوم آنکه، اکسیژن خشک ضمن عبور از محفظه ی آب آن مرطوب می شود. این محفظه ی کوچک هر چند ساعت یکبار خالی شده و باید با آب جوشیده ی بدون املاح، ترجیحا آب مقطر پر شود تا ایجاد رسوب نکند.

برای تهیه ی کپسول اکسیژن باید با شرکت های مربوطه قرارداد ببندید تا هر بار دو سه کپسول برایتان بیاورند و کپسول های خالی را تعویض کنند. کپسول اکسیژن هر ۱۲ ساعت یک بار تخلیه می شود و باید تعویضش کنید. معمولا برای اطمینان از آنکه اکسیژن کاملا در مسیر لوله های مانومتر هدایت شده باشد و به بیرون نشت نکند، محل اتصال رگلاتور کپسول و شلنگ ها را با کف صابون و یا اسکاچ کف آلود آغشته می کنند تا در صورت کوچکترین نشتِ اکسیژن، با تشکیل حباب در آن محل متوجه آن شوند. اگر از اسکاچ استفاده می کنید حتما برای این کار اسکاچ مجزایی در نظر بگیرید و از اسکاچی که قبلا با آن ظرف شسته اید استفاده نکنید چون اگر کمی چربی یا روغن بر روی آن باشد در تماس با اکسیژن انفجار رخ خواهد داد!

کلا تعویض کپسول کار بسیار پر استرسی است. یک بار هنگام تعویض کپسول، سوپاپ آن در رفت و اکسیژن با چنان فشاری از آن خارج می شد که وسایل سه طبقه کمد اتاق من که دربش باز بود بیرون ریخت! پس حتما کار را به کاردانش بسپارید…

(مطلبی در مورد جدا کردن بیمار از دستگاه تنفس مصنوعی)

دستگاه ساکشن: ساکشن دستگاهی است با مکانیسم کار جاروبرقی، برای تخلیه ی ترشحات از ریه ی بیمار؛ حال از طریق لوله ی تنفسی و یا مستقیما از داخل بینی یا دهان بیمار… در بیمارستان ها ساکشن نیز بصورت مرکزی و تعبیه شده در دیوار وجود دارد. اما در منزل نیاز به دستگاه ساکشن پرتابل دارید که دو نوع از آن موجود است؛ تماما برقی، و یا قابل کاربرد با برق و باطری (قابل شارژ). اگر بیمارتان بسیار به ساکشن وابسته است و وجود آن برایش حیاتی است، توصیه ی من این است که نوع برق و باطری آن را تهیه کنید تا دغدغه ی قطعی برق را نداشته باشید.

ساکشن برق و باطری ای که من دارم از نوع Suction unit 7 E-D (AC/ DC) Portable absorb phlegm unit می باشد. البته بعد از مدتی باطری آن ضعیف می شود و باید تعویضش کنید. اما باطری های موجود در بازار چینی هستند و پس از تعویضِ باطریِ اوریجینال دستگاه، دیگر هیچگاه کیفیت اولیه ی آن را نخواهید داشت. اگر باطری اوریجینال هر ۱۵ روز یک بار نیاز به شارژ داشته باشد، باطری چینی بسته به کیفیت آن از حداقل چند ساعت تا حداکثر ۵ روز شارژ خود را حفظ خواهد کرد. به هر رو، این دستگاه با برق نیز کار می کند و فقط در صورت قطعی برق به باطری آن نیاز خواهید داشت.

منظمات دستگاه ساکشن به قرار زیر است:

سِت ساکشن یا همان شلنگ آن که براحتی تعویض می شود. می توانید آن را از فروشگاه های کالای طب و یا داروخانه ها خریداری کنید و بهتر است که ماهی یک بار تعویض شود؛ خصوصا اگر بیمارتان عفونت ریه دارد.

سوند نلاتون که بسته به شماره ی لوله ی تنفسی بیمار، سایز آن متفاوت است. رنگ بندی و سایز بندی آن به ترتیب زیر می باشد:

آبی یا ۸ – مشکی یا ۱۰ – سفید یا ۱۲ – سبز یا ۱۴ – نارنجی یا ۱۶

بهترین مارک سوند نلاتون “سوپا (SUPA)” می باشد که البته در بازار کمیاب است. نوع چینی آن که در بازار زیاد است، بسیار خشک و خشن و غیرقابل انعطاف است.

رابط سوند یا کانِکشِن (Connection) برای اتصال سوند به شلنگ دستگاه و کنترل میزان و زمان مکش.

سرم شستشو یا نرمال سالین غیرقابل تزریق برای شستشوی سوند بعد از هر بار انجام مکش؛ و یا برای ریختن آن به داخل لوله ی تنفسی بیمار (با سرنگ) جهت تسهیل عمل ساکشن.

(مطالبی در مورد لوله های تنفسی؛ تراک و تی تیوب)

ادامه دارد…

پی نوشت: دوستان عزیز نخاعی،

یکی از دوستانمان برای پایان نامه ی کارشناسی ارشد خود در خصوص مسائل و مشکلات بیماران نخاعی، نیازمند به همکاری ماست. ایشان پرسشنامه ای را تهیه کرده اند که برای دوستانی که اعلام همکاری کنند ارسال خواهند کرد. از همگی ممنون خواهم شد اگر این دوست عزیزمان را در این مهم یاری کنند. هر کس که خواستار همکاری بود، لطفا آدرس ایمیلش را برایم بگذارد… خیلی متشکرم

پی نوشت ثابت: دوست بسیار عزیزی کل مطالب این وبلاگ را، از ابتدا تا پایان سال ۹۱، و همچنین سال ۹۲ را بطور مجزا، بصورت پی دی اف یا کتاب الکترونیکی درآورده اند. اگر کسی تمایل دارد که این فایل پی دی اف را به صورت پیوست در ایمیلش دریافت کند تا برای دوستانش نیز بفرستد، ایمیلی به ایمیل زیر بفرستد تا آن را برایش ارسال کنم… متشکرم…